بررسی عوامل مؤثر در ظهور و قدرت‌یابی داعش در یمن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس و پژوهشگر دانشکده امام علی (علیه‌السلام)

2 عضو هیئت علمی دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین (علیه‌السلام)

3 کارشناس ارشد مطالعات منطقه‌ای، دانشکده مطالعات بین‌الملل دانشگاه جامع امام حسین (علیه‌السلام)

چکیده

بررسی عملکرد و الگوی رفتاری داعش در نظم منطقه­ای غرب آسیا، به خوبی نشان‌دهنده این واقعیت است که با توجه به اینکه داعش خود را یک پدیده هویتی در محیط ژئوپلیتیکی غرب آسیا تعریف می­کند؛ سودای تشکیل حکومت و خلافت اسلامی را در همه سرزمین‌های اسلامی در سر دارد. از این‌رو، چگونگی نقش­آفرینی داعش به عنوان یکی از مهم‌ترین گروه‌های فرقه‌ای– مذهبی در مناسبات سیاسی و امنیتی خاورمیانه، سؤال اصلی بسیاری از پژوهشگران حوزه مطالعات نهضت‌های اسلامی و غرب آسیا است. داعش که گروهی برآمده از القاعده با خط‌مشی سلفی - تکفیری است، براساس ادعای رهبرانش به دنبال احیای خلافت بوده و صف‌بندی سنی– شیعی مهم‌ترین رکن فکری داعش است و انگیزه آن‌ها برای انتقام و رویارویی، با این عنوان به پیش می‌رود. در این میان، محیط پرآشوب کشور یمن به عنوان یکی از خاستگاه‌های اصلی القاعده، به دلایل مختلف می‌تواند زمینه‌ها و بسترهای مناسبی برای قدرت‌یابی داعش بعد از شکست در کشورهایی نظیر عراق و سوریه فراهم کند. در این مقاله، نگارندگان با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی به دنبال پاسخ به این سؤال هستند که چه عواملی در قدرت‌یابی داعش در عرصه روندهای سیاسی و نظامی یمن مؤثر هستند؟. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که عواملی نظیر تهاجم ائتلاف نظامی به رهبری عربستان به یمن، از دست دادن مرزهای جغرافیایی داعش در عراق و سوریه، تداوم حاکمیت دولت‌های ورشکسته در یمن، قرابت ایدئولوژی سلفی- تکفیری داعش و القاعده یمن و سیاست عربستان در تضعیف شیعیان یمن در امتداد تقابل با جمهوری اسلامی، از مهم‌ترین متغیرهای مؤثر بر ظهور و قدرت‌یابی داعش در کشور یمن می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effective factors in the emergence and development of ISIS in Yemen

نویسندگان [English]

  • Bahram Aslizadeh 1
  • Jafar Azimzadeh 2
  • Seyed Nasser Seyed Arjang 3
1 Lecturer and researcher at Imam Ali College
2 Faculty member of Imam Hussein University of Officers and Guards Training
3 Master of Regional Studies, Faculty of International Studies, Imam Hussein University
چکیده [English]

 The study of performance and behavioral pattern of ISIS in the regional order of West Asia, indicates the fact that, as ISIS demand itself as a phenomenon of identity in the west Asia geo-political, minds to form a government and Islamic caliphate in all Islamic lands. Hence, how ISIS's role as one of the most important sectarian groups in the political and security relations of the Middle East is the main question of many researchers in the Islamic and West Asian Movements. ISIS, as a group of al-Qaeda with Salafi-Excommunicatory policy, seeks to revive the caliphate, and the Sunni-Shiite queue up is the most important role of ISIS, and its motivation for investment. Meanwhile, Yemen's high-level disturbance environment as one of the main origins of al-Qaeda, for various reasons, can provide appropriate backgrounds and substrates for ISIS's power after failure in countries such as Iraq and Syria. In this paper, the authors use a descriptive-analytic method to answer the question of what factors influencing ISIS's power in the field of Yemeni political and military trends? Findings of the research show that factors such as the invasion of Saudi Arabia leadership to Yemen, the loss of ISIS geographic boundaries in Iraq and Syria, the continuation of the bankrupt governments in Yemen, the relevance of the Salafi-Takfiri ideology of ISIS and Al-Qaeda in Yemen and Saudi Arabia policy about weakening of Yemen’s Shiite along its oppositeness with Islamic Republic of Iran are the most important effectiveness variations for presentation and its power in Yemen country.    

کلیدواژه‌ها [English]

  • ISIS
  • Yemen
  • Islamic Awakening
  • Al-Qaeda
  • Salafism

مراجع

  1. الف) کتاب:

    1. عمید، حسن (1372)، «فرهنگ فارسی عمید»، جلد اول، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
    2. محمد‌نژاد، میرعلی؛ نوروزی، محمدتقی (1378)، «فرهنگ استراتژی»، تهران: انتشارات سنا.
    3. قنبری جهرمی، محمدحسین (1381)، «اصول جنگ و توان رزمی»، تهران: دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه.
    4. ادیبی سده، مهدی (1379)، «جامعه‌شناسی جنگ و نیروهای نظامی»، تهران: انتشارات سمت.
    5. بوتول، گاستون (1350)، «تتبعی در ستیزه‌جوئی»، ترجمه حسن پویان، تهران، چاپ و پخش تنهایی، ج (1364)، جامعه‌شناسی اسپنسر، شیراز: انتشارات بخش علوم اجتماعی دانشگاه شیراز.
    6. ربیعی‌فر، احمد؛ ابراهیم‌نژاد محمد (1394)، «پرچم‌های افراشته»، قم: مجد اسلام.
    7. جمعی از نویسندگان (2010)، «الحوثیون سلاح الطائفه و ولائات السیاسه»، دوبی: مرکز المسبار للدراسات و البحوث.
    8. افتخاری، اصغر (1391)، «بیداری اسلامی در نظر و عمل»، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
    9. قطب، محمد (1374)، «بیداری اسلامی»، ترجمه صباح زنگنه، تهران: انتشارات اطلاعات.
    10. ترنر، جاناتان اچ (1378)، «مفاهیم و کاربردهای جامعه شناشی»، ترجمه محمد فولادی و محمد عزیز بختیاری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    11. مصطفی، حسن (1394)، «داعش: زیرساخت‌های معرفتی و ساختاری»، جلد اول، تهران: مؤسسه فرهنگی هنری آفتاب خرد.
    12. عنایت، حمید (1372)، «اندیشه سیاسی اسلام معاصر»، تهران: خوارزمی.
    13. علیزاده، علی‌اصغر (1393)، «ردپای پیدا و پنهان داعش»، تهران: مرکز امامت سپاه.
    14. عنایت، حمید (1363)، «سیری در اندیشه سیاسی جهان عرب»، تهران: امیرکبیر.
    15. نباتیان، محمد اسماعیل (1393)، «زمینه‌های فکری – سیاسی جریان بعثی – تکفیری داعش»، قم: مجتمع جهانی اهل بیت (ع).
    16. صوفی، محمد (1396)، «باب المندب، چرخش استراتژیک یمن»، تهران: مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور.

     ب) مقالات:

    1. الخضری، انور قاسم (1429 ق)، «تمرد الحوثی فی الیمن و ابعاد التحالف الشیعی الامریکی فی المنطقه» منشور بمرکز الجزیره العربیه للدراسات و البحوث.
    2. دغشی، محمد احمد، (1388)، «تبارشناسی الحوثی‌ها»، دوهفته نامه پگاه حوزه، شماره 270.
    3. مسعودنیا، حسین؛ توسلی، حسین (1391)، «بازخوانی جنبش شیعی الحوثی در یمن»، مطالعات سیاسی جهان اسلام، شماره 3، صص 142-125.
    4. شیرازی، ابوالحسن؛ طبائی زواره، سیدرضا (1391)، «کالبدشکافی انقلاب صورتی در یمن و نقش عربستان در سرکوب آن»، پژوهشنامه روابط بین‌الملل، دوره 6، شماره 21، صص 76 –
    5. نیکو، حمید (1394)، «بیداری اسلامی و چشم‌انداز اسلام‌گرایی در یمن»، فصل‌نامه 15 خرداد، سال دهم، شماره 33، صص 122 -97.
    6. سمیعی اصفهانی، علیرضا؛ محمدی عزیزآبادی، مهدی؛ نیک‌فر، جاسب (1394) «ژئوپلیتیک هویت و تأثیر آن بر راهبرد امنیتی ایران و عربستان در بحران یمن»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام سال پنجم، شماره دوم، صص 8  الی 10.
    7. احمدی، حمید؛ خسروی، افسانه (1395)، «کالبدشکافی تهاجم عربستان به یمن: ژئوپلیتیک، محیط بحران‌زای داخلی و سیاست بین‌الملل»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 46، شماره 4، صص 838 – 817.
    8. علوی وفا، سعید؛ عراقچی، سید عباس (1398)، «تحلیل محیط راهبردی بحران یمن و شبیه‌سازی روند‌های آتی با استفاده از تکنیک نقشه شناختی فازی»، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، سال هفدهم، شماره 76، صص 212 - 185.
    9. محمدی، مهدی (1394)، «جوانب و دلایل حمله عربستان به یمن و پیامدهای آن»، اندیشه سیاسی، شماره 48.
    10. فتحی، محمدجواد؛ نیکونهاد، ایوب (1399)، «آینده‌پژوهی بحران یمن براساس روش تحلیل بازیگران»، فصلنامه علمی مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال نهم، شماره 1، صص 50-21.
    11. اکبری، حمیدرضا (1395)، «چگونگی نقش‌آفرینی داعش در مناسبات سیاسی خاورمیانه»، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شماره اول، صص 26-1.
    12. سیدنژاد، سید باقر (1390)، «رویکرد‌شناسی فلسفی و معرفتی جریان سلفی‌گری»، فلسفه دین، سال 8، شماره 11.
    13. نعیمیان، ذبیح‌الله (1386)، «جریان نو سلفی‌ها در دوران معاصر»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 11.
    14. امیر‌عبدالهیان، حسین (1395)، «واکاوی تحولات یمن، تجاوز آمریکایی – سعودی و پیامدها»، فصلنامه مطالعات سیاسی خارجی تهران، سال اول، شماره 2.
    15. زارعان، احمد (1393)، «زمینه‌های ظهور و گسترش داعش در محیط امنیتی غرب آسیا»، فصلنامه آفاق امنیت، سال هفتم، شماره 23.

    ج ) سایت:

    1. احمدیان، حسن (1390)، «چشم‌انداز تغییر رژیم در یمن؛ چالش‌ها و پیامدها»، 24/02/1390 قابل دسترس در:

    http://www.isrjournals.com/ne/middle-east-farsi/193-essay-49.html

    1. عبدالحکیم، هلال «الیمن تراجع القاعده و بروز داعش» موقع الجزیره، 10 مارس 2016.
    2. 10 دلیل محکم برای ارتباط بین آمریکا و داعش، 2 دی 1395، قابل دسترس در:

    http://farsi.khamenei.ir/others-note?id=35214

    1. حیدری، جهانگیر (1394)، «اهمیت استراتژیک یمن و تاریخ تقابلات عربستان با این کشور» قابل دسترس در

    http://omiidestan.mihanblog.com/post/24

    1. معموری، علی (1393)، «نوستالژی خلافت اسلامی در جهان سنی»

    www.bbc.co.uk/persian1393/3/31

دو فصلنامه علمی مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر
دوره 3، شماره 1
بهار و تابستان 1400
صفحه 257-293

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار